Cổ phiếu và trái phiếu hiện nay được xem là các hình thức đầu tư chứng khoán phổ rất phổ biến, đem lại sự thay đổi nhanh chóng về mặt tài chính cho các nhà đầu tư. Vậy giữa cổ phiếu và trái phiếu khác nhau như thế nào? Nên đầu tư vào loại chứng khoán nào giữa trái phiếu và cổ phiếu?. Hãy cùng  tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Cổ phiếu là gì?

Giải thích theo khái niệm của kinh tế học, cổ phiếu được xem là một chứng khoán xác nhận quyền sở hữu cổ phần của người sở hữu cổ phiếu với một công ty/doanh nghiệp. Người nắm giữ cổ phiếu cũng mặc nhiên trở thành cổ đông của công ty đó, sở hữu quyền biểu quyết cũng như đưa ra các quyết định quan trọng của công ty. Lấy một ví dụ cụ thể để có thể hình dung dễ hơn về cổ phiếu như sau:

“C muốn mở rộng quy mô kinh doanh công ty của mình, C quyết định kêu gọi vốn đầu tư bằng việc định giá công ty của mình là 20 tỷ, C chia thành 20 cổ phiếu với mệnh giá 1 cổ phiếu là 1 tỷ và rao bán 40% cổ phần công ty với giá 8 tỷ. Nếu có ai đó chấp nhận mua 40% số cổ phần đó của C thì người đó xác nhận rằng công ty của C có giá trị 20 tỷ đồng. Vậy là với việc định giá công ty cũng như bán đi 40% cổ phần, C đã có thể thu về 8 tỷ làm vốn để có thể tiếp tục đầu tư”.

Đơn vị phát hành cổ phiếu

Theo quy định, công ty cổ phần sẽ được phép phát hành cổ phiếu và chào bán qua công chúng thông qua các sàn giao dịch chứng khoán. Sở dĩ công ty cổ phần được phép phát hành cổ phiếu là bởi cổ phần được chia làm các phần bằng nhau nên quá trình huy động vốn là rất nhanh cộng với việc được tự do chuyển nhượng.

Cũng theo đó, công ty TNHH cũng có thể phát hành cổ phiếu nhưng chỉ là các cổ phiếu riêng lẻ để có thể chuyển thành công ty cổ phần. Điều kiện để một công ty có thể phát hành cổ phiếu là vốn điều lệ tại thời điểm đăng ký phải trên 10 tỷ cộng với hoạt động ở năm trước đó phải có lãi.

Phân loại cổ phiếu

Cổ phiếu có thể phân thành 2 loại chính là cổ phiếu thường và cổ phiếu ưu đãi.

• Cổ phiếu thường: bình thường khi nhắc đến cổ phiếu thì mặc định sẽ là loại cổ phiếu này, đây có thể xem là loại cổ phiếu bổ biến. Người sở hữu loại cổ phiếu này sẽ có đầy đủ các quyền biểu quyết cũng như tham gia đầy đủ các cuộc họp cổ đông của công ty.
• Cổ phiếu ưu đãi: riêng về loại cổ phiếu này lại được chia làm các loại cổ phiếu ưu đãi mà các điều khoản được quy định khác nhau, cụ thể như sau:
• Cổ phiếu ưu đãi cổ tức: người nắm giữ cổ phiếu này có thể có cổ tức được chia phần sau các cuộc họp tổng kết của công ty nhiều hơn so với các cổ đông sở hữu cổ phiếu loại khác, tuy nhiên họ sẽ bị hạn chế các quyền biểu quyết, các cuộc họp quan trọng.
• Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại: loại cổ phiếu này cho phép người sở hữu được công ty hoàn trả lại số vốn bất kỳ lúc nào hoặc theo yêu cầu dựa trên giá trị của cổ phiếu tại thời điểm người sở hữu muốn rút vốn đầu tư.
• Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết: cho phép người sở hữu loại cổ phiếu này có nhiều hơn các quyền biểu quyết so với các cổ đông phổ thông.

Trái phiếu là gì?

Trái phiếu có thể hiểu là một loại chứng nhận ghi nợ mà người phát hành có nghĩa vụ phải thanh toán cho người mua trái phiếu đó (thường được gọi là trái chủ). Hiểu theo một cách đơn giản hơn, khi một đơn vị nào đó cần huy động nguồn vốn để sản xuất kinh doanh, thay vì phải bán cổ phần cho người mua cổ phiếu thì đơn vị đó chọn cách vay nợ thông qua việc phát hành các trái phiếu và sẽ thanh toán các khoản lãi suất cố định hằng năm, đến năm cuối cùng sẽ hoàn trả toàn bộ số tiền ban đầu mà người mua trái phiếu đã đầu tư.

Cũng lại lấy ví dụ về C như ở trên nhưng là một trường hợp khác để có thể dễ hình dung về trái phiếu như sau:

“C sau khi suy nghĩ về quyết định phát hành cổ phiếu dù có thể đem lại một số vốn để đầu tư kinh doanh nhưng lại không muốn quyền điều hành công ty bị chi phối bởi các cổ đông sở hữu mà chỉ muốn họ góp vốn cho mình, vậy nên C quyết định thay vì phát hành cổ phiếu, C sẽ phát hành 8 trái phiếu, mỗi trái phiếu có mệnh giá 1 tỷ đồng kêu gọi các nhà đầu tư cho C mượn vốn, nói cách khác là huy động vốn theo kiểu mượn nợ. Trong các điều khoản này sẽ bao gồm việc lãi suất định kỳ mà C sẽ phải trả cho người sở hữu trái phiếu bên cạnh đó, khi thời gian trái phiếu đáo hạn, C cũng sẽ phải hoàn trả đúng số tiền đã vay ban đầu. Vậy là C vẫn có thể huy động được 8 tỷ vốn để đầu tư cho công ty mà không phải mất đi cổ phần của công ty mình”.

Đơn vị phát hành

Trái phiếu có thể được phát hành bởi cá nhân, doanh nghiệp tư nhân lẫn doanh nghiệp Nhà nước.

Phân loại trái phiếu

Vì có sự đa dạng ở đơn vị phát hành nên trái phiếu là loại chứng khoán có sự đa dạng, có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau mà trong bài viết này sẽ có hai cách phân loại chính, cụ thể là:

• Phân theo đơn vị phát hành: bao gồm 3 loại như sau:
• Trái phiếu doanh nghiệp: ban hành bởi các doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH, doanh nghiệp Nhà nước,..
• Trái phiếu Chính phủ: được ban hành bởi chính phủ nhằm huy động các khoản tiền nhàn rỗi trong nhân dân.
• Trái phiếu của các Ngân hàng và các tổ chức tài chính: trái phiếu này cũng nhằm mục đích chính là huy động vốn.
• Phân theo tính chất của trái phiếu: gồm 3 loại như sau:
• Trái phiếu chuyển đổi: trái chủ sở hữu loại trái phiếu này có quyền chuyển đổi thành cổ phần của công ty, các điều khoản này được quy định khi mua trái phiếu.
• Trái phiếu được mua cổ phiếu: người có trái phiếu này sẽ có quyền mua một số lượng được quy định các cổ phiếu của công ty đó.
• Trái phiếu có quyền mua lại: là loại trái phiếu quy định trong thời gian trái phiếu chưa đáo hạn, người phát hành trái phiếu có thể mua lại toàn bộ hoặc một phần cổ phiếu đã phát hành.

Sự khác biệt giữa trái phiếu và cổ phiếu

Sau những nội dung đã được cung cấp ở trên, có lẽ bạn cũng đã hình dung được cổ phiếu và trái phiếu là gì, các đặc điểm mà bạn cần lưu ý về 2 loại chứng khoán này. Vậy câu hỏi đặt ra ở đây là cổ phiếu và trái phiếu khác nhau như thế nào? Đầu tư vào cổ phiếu và trái phiếu thì hình thức nào sẽ đem tới rủi ro cao hơn?

Một số điểm giống nhau giữa trái phiếu và cổ phiếu

Trước khi tìm hiểu cổ phiếu và trái phiếu khác nhau như thế nào, bạn cần biết rằng 2 loại chứng khoán này về bản chất vẫn có một số điểm chung.

Đầu tiên, cả cổ phiếu và trái phiếu đều là giấy xác nhận quyền sở hữu tài sản và lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu đối với tài sản (đối với trái phiếu) và phần vốn đầu tư vào công ty (đối với cổ phiếu).

Thứ hai, dù là cổ phiếu hay trái phiếu thì mục đích của đơn vị trong việc phát hành 2 chứng khoán này đều nhằm mục đích huy động nguồn vốn đầu tư.

Thứ ba, trái phiếu và cổ phiếu đều là các hình thức chứng khoán có thể buôn bán, trao đổi và có thể đem lại thu nhập cho người sở hữu, với trái phiếu là trái tức và với cổ phiếu là cổ tức.

Các điểm khác nhau giữa cổ phiếu và trái phiếu

Xét theo từng tiêu chí cụ thể, giữa cổ phiếu và trái phiếu có nhiều đặc điểm khác nhau, dưới đây là các tiêu chí so sánh trái phiếu và cổ phiếu.

• Về tính chất, cổ phiếu và trái phiếu sẽ có sự khác biệt cơ bản. Như đã đề cập ở nội dung phía trên, cổ phiếu là một loại chứng khoán chứng nhận quyền sở hữu cổ phần của một công ty, hay nói cách khác người sở hữu cổ phiếu sẽ là cổ đông của công ty đó. Còn với trái phiếu là một chứng khoán ghi nợ và người phát hành trái phiếu phải có nghĩa vụ thanh toán số tiền vay nợ khi trái phiếu đáo hạn cộng với lãi suất định kỳ hằng năm.

So sánh trái phiếu và cổ phiếu

• Về tư cách người sở hữu: đối với cổ phiếu, người sở hữu mặc định sẽ trở thành cổ đông của công ty, có đầy đủ quyền và nghĩa vụ, tham gia các cuộc họp cổ đông cũng như biểu quyết các quyết định quan trọng của công ty. Với trái phiếu, người sở hữu chỉ đơn thuần là chủ nợ của công ty, nhận lãi suất định kỳ và không có các quyền như tham dự đại hội cổ đông hay quyền biểu quyết ở các cuộc họp quan trọng của công ty.
• Về lợi nhuận: đây lại là một yếu tố mà sự khác biệt giữa trái phiếu và cổ phiếu cũng rất rõ ràng. Người sở hữu trái phiếu như đã nói sẽ là cổ đông của công ty và dĩ nhiên cũng sẽ nhận được lợi nhuận nếu kết quả kinh doanh của công ty thuận lợi, tuy nhiên lợi nhuận này cũng không ổn định mà tùy thuộc rất lớn vào các kết quả kinh doanh của công ty. Còn đối với trái phiếu, nguồn lợi nhuận duy nhất mà người sở hữu trái phiếu nhận được sẽ là các khoản lãi suất định kỳ được quy định khi mua cổ phiếu và dĩ nhiên là mức lãi suất này là cố định, không bị ảnh hưởng bởi tình hình kinh doanh của công ty. Có thể nói đầu tư cổ phiếu sẽ đem lại nhiều thay đổi về mặt tài chính, còn với trái phiếu là sự ổn định hơn.
• Về trách nhiệm của người sở hữu: người sở hữu cổ phiếu và trái phiếu sẽ có các trách nhiệm với công ty tương đối khác nhau. Với cổ phiếu, người sở hữu là một phần của công ty vậy nên sẽ chịu mọi trách nhiệm với các kết quả kinh doanh dù là thành công hay thất bại. Riêng với trái phiếu, vì chỉ là chủ nợ nên người sở hữu trái phiếu (hay gọi là trái chủ) sẽ không chịu bất cứ trách nhiệm nào với bất kỳ kết quả kinh doanh nào của công ty.
• Về rủi ro đầu tư: đều là các hình thức đầu tư chứng khoán nên cả cổ phiếu và trái phiếu đều có rủi to. Tuy nhiên, với cổ phiếu thì mức độ rủi ro sẽ cao hơn, ví dụ trong trường hợp công bị phá sản, theo quy định công ty đó sẽ được thanh lý để trả các khoản nợ. Và trong trường hợp này, các nhà đầu tư đang sở hữu trái phiếu sẽ được ưu tiên thanh toán trước, sau đó mới tới các cổ đông của công ty.

Nói vậy không có nghĩa là trái phiếu không có rủi ro, bởi trong trường hợp xấu nhất thì số tài sản thanh lý của công ty không đủ để thanh toán cho các chủ nợ thì nhà đầu tư vẫn phải chịu lỗ.

Xét riêng về rủi ro thì trái phiếu Chính phủ có thể xem là loại trái phiếu có mức độ rủi ro thấp nhất. Một điều bạn cần lưu ý khi đầu tư vào các trái phiếu là thường thì các đơn vị phát hành các trái phiếu có mức độ uy tín cao trên thị trường thì lãi suất kèm theo khi họ phát hành sẽ thấp hơn so với các đơn vị kém uy tín hơn.

• Về thời gian đáo hạn: đây là tiêu chí mà giữa trái phiếu và cổ phiếu có sự khác biệt. Theo quy định thì cổ phiếu không có thời gian đáo hạn cụ thể, điều này phụ thuộc vào người sở hữu cổ phiếu đó. Nói cách khác, khi mua một cổ phiếu của một đơn vị nào đó nghĩa là phần vốn đầu tư đó sẽ là trọn đời, dĩ nhiên người sở hữu có quyền tự do trao đổi, buôn bán số cổ phiếu đó bất cứ khi nào họ muốn.

Còn với trái phiếu, khi các chứng khoán này được một đơn vị phát hành chào hàng với nhà đầu tư, mỗi loại trái phiếu đều sẽ có quy định riêng biệt các điều khoản về lãi suất định kỳ và dĩ nhiên cũng sẽ có thời điểm mà trái phiếu đó đáo hạn. Các trái phiếu thường sẽ có thời gian đáo hạn khoảng 1 đến 2 năm đối với các trái phiếu ngắn hạn và 10 đến 20 năm đối với các trái phiếu dài hạn (thường là trái phiếu Chính phủ).

• Về hệ quả phát hành: cổ phiếu và trái phiếu khi được phát hành sẽ mang lại những hệ quả khác biệt nhau. Khi một công ty phát hành cổ phiếu thì có nghĩa là công ty đang kêu gọi vốn đầu tư và khi có người mua các cổ phiếu, công ty sẽ được gia tăng vốn điều lệ nhưng đồng thời sẽ có sự thay đổi về tỷ lệ cổ phần cũng như quyền quản trị của công ty.

Còn đối với trái phiếu, công ty khi phát hành chứng khoán này cũng sẽ có thể gia tăng vốn điều lệ cổ phần tuy nhiên điểm khác biệt so với cổ phiếu là ở chỗ vốn điều lệ có tăng nhưng đối với công ty phát hành trái phiếu các tỷ lệ cổ phần cũng như quyền quản trị của công ty vẫn không có sự thay đổi nào, bởi bản chất các trái chủ chỉ là chủ nợ của công ty, không có quyền can dự vào các quyết định quan trọng khác.

Đầu tư vào cổ phiếu hay trái phiếu là tốt hơn?

Qua việc phân tích và so sánh trái phiếu và cổ phiếu, thấy được sự khác nhau cơ bản của hai loại chứng khoán này, có thể nêu ra một số nhận định như sau:

Trái phiếu và cổ phiếu đều là các hình thức đầu tư chứng khoán thuộc loại phổ biến nhất hiện nay, sở hữu các đặc điểm đặc thù cũng như mức độ rủi ro được quy định bởi quy luật cung và cầu.

Cổ phiếu sẽ đem lại nhiều lợi nhuận hơn nhưng cũng kèm theo đó là rủi ro lớn và phù hợp cho những nhà đầu tư thích mạo hiểm, có được sự nghiên cứu tường tận, đủ linh hoạt và am hiểu về các lĩnh vực mà mình muốn đầu tư.

Với trái phiếu, lợi nhuận mà nhà đầu tư có được sẽ chỉ là lãi suất định kỳ nhận được từ đơn vị phát hành và thường sẽ không cao được như cổ phiếu nhưng sẽ có mức độ rủi ro thấp hơn, trái phiếu sẽ thích hợp hơn với các nhà đầu tư mong muốn sự an toàn hoặc đang trong tình trạng chưa muốn đầu tư vào cổ phiếu và thay vì gửi tiết kiệm ngân hàng, đầu tư vào trái phiếu của các đơn vị uy tín sẽ có mức lãi suất tốt hơn.

Qua các nhận định trên có thể thấy, cả cổ phiếu và trái phiếu đều có điểm mạnh và hạn chế cụ thể, việc đầu tư vào hình thức nào cũng tùy thuộc vào các yếu tố như tình hình tài chính, mục tiêu đầu tư, thời gian thu hồi lại vốn và tâm thế của nhà đầu tư. Nếu là một người thích sự mạo hiểm thì cổ phiếu sẽ là lựa chọn thích hợp và ngược lại, trái phiếu dành cho các nhà đầu tư ưu tiên sự an toàn.

Kết luận

Trên thị trường chứng khoán hiện nay, có rất nhiều loại cổ phiếu và trái phiếu với các mức ưu đãi, điều kiện thu hồi vốn cũng như các đặc thù về quyền lợi của người sở hữu rất đa dạng. Bên cạnh các đơn vị uy tín thì cũng có không ít các trái phiếu, cổ phiếu có chất lượng không tốt. Mong rằng với các thông tin đã chia sẻ có thể giúp bạn hiểu rằng cổ phiếu và trái phiếu khác nhau như thế nào để từ đó có thể đưa ra các quyết định đầu tư phù hợp. Hãy thường xuyên truy cập website Anvest Academy để có thể cập nhật thêm các thông tin thú vị khác nhé!